ΔΕΙΞΕ ΜΟΥ ΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΑ ΣΟΥ ... ΝΑ ΣΟΥ ΠΩ ΠΟΙΟΣ ΕΙΣΑΙ

ΔΕΙΞΕ ΜΟΥ ΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΑ ΣΟΥ ... ΝΑ ΣΟΥ ΠΩ ΠΟΙΟΣ ΕΙΣΑΙ

Παιδικές ζωγραφιές...αμέσως στο μυαλό μας έρχονται εικόνες από τρεμάμενες γραμμές τραβηγμένες από άπειρα παιδικά χέρια, 
άλλες διστακτικές και άλλες πιο τολμηρές, που απεικονίζουν σπίτια με σκεπή, λουλούδια, ανθρωπάκια, την οικογένεια και τον ήλιο, ακατέργαστα σχήματα, αδέξιες σχεδιαστικές απόπειρες, ακόμη και ακαταλαβίστικες μουντζούρες οι οποίες όμως μας μιλούν για τη συναισθηματική κατάσταση των μικρών παιδιών, καθρεφτίζουν τον ψυχισμό τους, μαρτυρούν οικογενειακά μυστικά.

Ναι είναι αλήθεια, όλες αυτές οι πολύχρωμες ζωγραφιές των παιδιών, που με τόσο καμάρι τοποθετούν σε περίοπτη θέση οι γονείς, έχουν…φωνή και λένε πολλά, αρκεί να ξέρει κάποιος να τις…ακούσει. Το παιδικό σχέδιο είναι η «κρυφή γλώσσα» των παιδιών το οποίο εκφράζει έναν ολόκληρο κόσμο, δίνει στους μεγάλους μια γενική εικόνα των συναισθημάτων αλλά και των προβλημάτων των παιδιών, αποτελεί συχνά το κλειδί ερμηνείας όσων αυτά αισθάνονται. Διότι, μέσα από αυτές τις εικόνες το παιδί εκφράζει τα συναισθήματά του απέναντι στο περιβάλλον, δίνει διέξοδο στον ψυχισμό του. Αποτελεί τη δημιουργική πρακτική που το απελευθερώνει, διευρύνει τις γνώσεις του, ολοκληρώνει την επαφή του με το κόσμο.

Για να μπορέσει όμως ένας ενήλικας να ερμηνεύσει σωστά αυτό που θέλει να μας πει η ζωγραφιά του παιδιού θα πρέπει να σκεφθεί για παράδειγμα πως θα έκφραζε ο ίδιος στο χαρτί το αίσθημα της χαράς,της αισιοδοξίας (σίγουρα με απαλές γραμμές, στρογγυλά σχήματα, με καμπύλες) ή το αίσθημα του θυμού, της επιθετικότητας (με πατησιές γερές του μολυβιού σε σχήματα αιχμηρά). Αν δοκιμάσετε να το κάνετε θα καταλάβετε ότι τίποτα δεν είναι τυχαίο στις παιδικές ζωγραφιές. Σκεφτείτε ότι τα παιδιά συνήθως πρώτα ξεκινάνε να σχεδιάζουν και μετά ξεκινάει ο λόγος τους. Οπότε με το σχέδιο μας λένε αυτό που δεν μπορούν να μας πουν με τα λόγια. Ας ρίξουμε λοιπόν μία ματιά στο πως ερμηνεύονται κάποια παιδικά σχέδια αλλά και τα χρώματα που προτιμούν να χρησιμοποιούν στις ζωγραφιές τους.

Και αρχίζω με τη συνεχή επικράτηση συγκεκριμένου χρώματος σε ζωγραφιές: Πολυχρωμία: αίσθηση χαράς και γιορτής. Κόκκινο: δυναμισμός, ζωηρές συγκινήσεις και ενστικτώδεις παρορμήσεις. Η συνεχής χρήση του όμως δηλώνει ένα άτομο επιθετικό και υπερκινητικό. Πορτοκαλί: ζεστή συμπεριφορά, ηρεμία και συναισθηματισμό. Κίτρινο: δυναμισμός, φιλοδοξία και έντονη δράση. Καφέ: ενοχή. Μπλε: τα παιδιά που χρησιμοποιούν το μπλε, δείχνουν ανεπτυγμένη λογική και ρυθμιζόμενη συναισθηματική συμπεριφορά. Πράσινο: επιμονή, πείσμα, επιθυμία για διάκριση καθώς και στροφή στον εαυτό του. Ροζ: είναι χρώμα που χρησιμοποιείτε κυρίως από τα κορίτσια και δηλώνει την γυναικεία φύση και την αίσθηση ηρεμίας. Μαύρο: το προτιμούν κυρίως τα εσωστρεφή παιδιά. Συμβολίζει τον φόβο, την ανησυχία και την επιθυμία περιθωριοποίησης. Γκρι: χρησιμοποιείται κυρίως από παιδιά εσωστρεφή, δύσκολα και με πνεύμα αντιλογίας.  Άσπρο: τα δειλά παιδιά φτιάχνουν μικρά σχέδια αφήνοντας το υπόλοιπο χαρτί κενό.

Στη συνέχεια θα αναφερθώ σε γενικά στοιχεία αξιολόγησης των σχεδίων των παιδιών και τι άραγε μπορεί να σημαίνουν αυτά τα οποία ζωγραφίζουν.

·         Ασυνήθιστα µεγάλα σχέδια: Φυσιολογικό και αναµενόµενο από τα παιδιά, εκτός εάν είναι πάνω από εννέα ίντσες σε χαρτί µε µάξιµουµ µέγεθος τις 11. Σε αυτήν την περίπτωση πιθανόν υπάρχει ένα συναισθηµατικό πρόβληµα.

·         Ασυνήθιστα µικρά σχέδια: Φανερώνουν έντονο άγχος από το παιδί, ανασφάλεια ή πιθανόν είναι αποτέλεσμα κάποιας χρόνιας ασθένειας.

·         Θέση ζωγραφιάς: Όταν η θέση της ζωγραφιάς είναι στο κέντρο, μιλάμε για ένα άτομο φυσιολογικό και ασφαλές με τάση για επικέντρωση στον εαυτό του και τάση για συναισθηματική συμπεριφορά. Όμως όταν αναφερόμαστε για διαπροσωπικές σχέσεις και η ζωγραφιά είναι ακριβώς στη μέση τότε υπάρχει κάποια ανασφάλεια και ακαμψία. Όταν η ζωγραφιά είναι στη δεξιά πλευρά της σελίδας τότε κάνουμε λόγο για μία σχετικά σταθερή και ελεγχόμενη συμπεριφορά με πιθανές τάσεις διανοητικοποίησης που πιθανόν αναστέλουν τη συναισθηματική έκφραση. Αν είναι από την αριστερή πλευρά δεν υπάρχουν κάποια στοιχεία που να αφορούν τα παιδιά. Όταν η ζωγραφιά είναι ψηλά στη σελίδα τότε πιθανόν να υπάρχουν υψηλά επίπεδα τάσης επίτευξης. Αντίθετα όταν είναι χαμηλά υπάρχουν συναισθήματα ανασφάλειας και ανεπάρκειας και κάποια πιθανή νεύρωση. Πιθανή νοητική υστέρηση μπορεί να υπάρχει όταν η ζωγραφιά είναι σε κάποια άκρη του χαρτιού.

·         Πίεση στο χαρτί: Είναι φυσιολογική στα παιδιά και µάλιστα τα αγόρια συνήθως τείνουν να πιέζουν πολύ περισσότερο από τα κορίτσια. Όταν όμως παρατηρούμε ασυνήθιστα ελάχιστη πίεση και αχνές γραμμές τότε κάνουμε λόγο για χαμηλό επίπεδο ενέργειας ή για κάποιο πιθανό ιστορικό στέρησης ή απόρριψης.

·         Η ανθρώπινη φιγούρα: Το κατεξοχήν σύμβολο στις παιδικές ζωγραφιές. Αναπαριστά ασυνείδητα τον εαυτό του παιδιού, την αντίληψη για το σώμα του και τις ασυνείδητες επιθυμίες του. Ένα παιδί που αναπτύσσεται αρμονικά και έχει προσαρμοστεί στο περιβάλλον του σχεδιάζει κατά κανόνα, μια φιγούρα με όλα τα μέλη του σώματος, κατάλληλα τοποθετημένη στο χώρο. Υπερβολικά μικρές φιγούρες ή απουσία βασικών μελών του σώματος αποτελούν σημάδια ανασφάλειας και χαμηλής αυτοπεποίθησης. Το μεγάλο κεφάλι μπορεί να εκφράζει την ανάγκη των παιδιών για προβολή, επιθετικές τάσεις, φτωχή συναισθηµατική και κοινωνική προσαρμογή σε παιδιά µε σχολικές δυσκολίες και πιθανόν άγχος, ενώ το πολύ μικρό ίσως αποτελεί ένδειξη κακών εμπειριών στην διαδικασία του απογαλακτισμού και κακή προσαρμογή στο περιβάλλον. Τα στοιχεία του προσώπου συγκεντρώνουν τα όργανα επικοινωνίας : μάτια – πνευματική περιέργεια (μικρά : φόβος για επικοινωνία) στόμα – μέσο πραγματικής και συναισθηματικής τροφής (απουσία στόματος αποτελεί ένδειξη πιθανών καταναγκασµών και άγχους ή αλλιώς φανερώνει µια ντροπαλότητα και τάσεις για κοινωνική απόσυρση) λαιμός – σύνδεση λογικής και ενστίκτου (μη φυσιολογική η απουσία του σε παιδιά άνω των 10 ετών). Τα χέρια εκφράζουν την επικοινωνία, ενώ τα πόδια τη σταθερότητα και την ασφάλεια που νιώθει το παιδί. Μακριά χέρια εκφράζουν την ανάγκη επικοινωνίας, ενώ κοντά πόδια φόβο και άμυνα σε σχέση με το περιβάλλον ένω όταν αποσιάζουν απο το σχέδιο τότε πιθανόν το παιδί είναι ντροπαλό.

·         Το σπίτι και η οικογένεια: Η ζωγραφιά με το θέμα αυτό αποτελεί πραγματικά έναν καθρέφτη για την σχέση του παιδιού με τους γονείς του, αλλά και των γονέων μεταξύ τους. Είναι όλα τα μέλη της οικογένειας στη ζωγραφιά; Ποιο λείπει; Είναι κάποιο απομακρυσμένο από τα υπόλοιπα; Οι γονείς σε τι διάταξη βρίσκονται; Όταν κάποιο μέλος λείπει από τη ζωγραφιά, το παιδί εκφράζει ξεκάθαρα τη μη αποδοχή του μέλους αυτού. Αυτή η αντίδραση μπορεί οφείλεται σε ζήλια ή στο φόβο ότι η συγκεκριμένη φιγούρα (πιθανόν αδελφάκι) μπορεί να γίνει σημαντικότερο από το ίδιο και να του στερήσει ένα μέρος της γονεϊκής αγάπης. Η ζήλια εκφράζεται επίσης και στην περίπτωση που το αδελφάκι ζωγραφίζεται παράμερα , είναι εμφανώς μικρότερο από τα άλλα μέλη ή είναι μουτζουρωμένο το πρόσωπο του. Αντίθετα, η προσθήκη κάποιου άλλου ανθρώπου µε τον οποίο το παιδί δεν έρχεται σε καθηµερινή επαφή, υποδηλώνει την ανάγκη για επικοινωνία µε στόχο να καλύψει ένα συναισθηµατικό κενό που δηµιουργούν οι υπάρχουσες οικογενειακές σχέσεις.  Αν το παιδί τοποθετεί τον εαυτό του παράμερα , τότε είναι πιθανό να νιώθει απομονωμένο από την οικογένεια. Η παράλειψη του εαυτού του φανερώνει εκτός από τη χαµηλή αυτοεκτίµηση του παιδιού, και την αποµόνωσή του από την οικογένεια. Ένας γονέας υπερβολικά ψηλός δηλώνει την κυριαρχία, αλλά και την καταπίεση, ενώ οι γονείς απομακρυσμένοι μεταξύ τους, πιθανόν να αντικατοπτρίζει και την πραγματικότητα στο σπίτι. Η απεικόνιση ενός προσώπου µε διαστάσεις µικρότερες από τις κανονικές υποδηλώνει ότι το παιδί θέλει να τον µειώσει, καθώς τρέφει αρνητικά συναισθηµάτα απεναντί του και κυρίως φθόνο ή φόβο.Η παράλειψη είτε χεριών, είτε µπράτσων είναι ένας τρόπος για να τιµωρήσει το παιδί κάποιον που θεωρεί απειλητικό. Αποτελεί ίσως και ένα σηµάδι σεξουαλικότητας που δεν βιώνεται ελεύθερα. Η προσθήκη καπέλου σε κάποιο από τα πρόσωπα υποδηλώνει την καταπίεση που αισθάνεται ότι του ασκεί αυτό το πρόσωπο και τη δυσφορία που αισθάνεται το παιδί σε σχέση µε αυτό. Η σχεδίαση µιας οικογένειας ζώων αντί ανθρώπων φανερώνει ότι το παιδί δεν αισθάνεται µέλος αυτής της οικογένειας ή ότι βιώνει έναν έντονο ψυχικό πόνο σε σχέση µε την οικογένειά του και δεν θέλει να τον αναβιώσει ¬προτιµά ένα καµουφλαρισµένο σχέδιο. Η απεικόνιση της οικογένειας µέσα σε µια κορνίζα δείχνει ότι το παιδί βιώνει πολύ αυστηρή τη διαπαιδαγώγηση που δέχεται και πολύ έντονο τον έλεγχο πάνω στον ψυχικό του κόσµο (συναισθήµατα, παρορµήσεις, σκέψεις). Τα ίδια ρούχα και τα πιασμένα χέρια είναι σημάδια της αγάπης και της φροντίδας που βιώνει το παιδί, ως αποτέλεσμα ισορροπημένης φροντίδας και των δύο γονέων. Το σπίτι αναπαριστά το χώρο που κινείται η οικογένεια , τα δέντρα γύρω από αυτό τις ανάγκες του παιδιού (πολλά δέντρα : ανάγκη για προστασία και ασφάλεια) ενώ ο δρόμος τον τρόπο που βλέπει τη ζωή του. Σπίτια με μαύρα ή χωρίς καθόλου παράθυρα, σπίτια χωρίς πόρτες, σπίτια με καμινάδες χωρίς καπνό δηλώνουν συναισθήματα καταπίεσης και ανασφάλειας . Ο καπνός είναι σημάδι οικογενειακής θαλπωρής. Αν όμως κρύβει τον ήλιο είναι συναίσθημα δυσαρέσκειας απέναντι στον πατέρα. Ο ήλιος συμβολίζει συχνά τον πατέρα του παιδιού και το μέγεθος τη σημασία που αποδίδει στο ρόλο του.

Συμπερασματικά, το παιδί ζωγραφίζοντας καλλιεργεί την αισθητική του, δημιουργεί ωφέλιμα στον ελεύθερο χρόνο του, εκφράζεται, απελευθερώνεται, μας μιλάει με τη δική του ζωντανή και συμβολική γλώσσα. Το παιδικό σχέδιο μας αφηγείται μια ιστορία με εικόνες- σύμβολα, μας αποκαλύπτει την ψυχολογική ιδιομορφία του κάθε παιδιού, την νοητική εξέλιξη αλλά και το περιβάλλον στο οποίο ζει. Ας αφήσουμε λοιπόν τα παιδιά, προσφέροντάς τους τα απαιτούμενα μέσα, μολύβια, χρώματα, να απελευθερώσουν το υποσυνείδητό τους, χωρίς τη δική μας παρέμβαση για μία κατά τη γνώμη μας πιστότερη απόδοση του θέματος. Ακόμα και οι παραλείψεις έχουν κι αυτές την ερμηνεία τους. Είναι καλό να ζητάμε διευκρινίσεις όταν μας χαρίζουν μια ζωγραφιά τους, ρωτώντας με πραγματικό ενδιαφέρον τι ακριβώς έχουν ζωγραφίσει. Με τον τρόπο αυτό βοηθάμε τα παιδία να εκφραστούν λεκτικά μέσα από τις ζωγραφιές τους. Πρέπει να επιβραβεύουμε τα παιδιά σε κάθε προσπάθειά τους να ζωγραφίσουν και να δημιουργήσουν. Τέλος ωφέλιμο θα ήταν να μάθουμε να «διαβάζουμε» τις ζωγραφιές των παιδιών. Είναι σημαντικό να αντιμετωπίζουν οι γονείς τις ζωγραφιές των παιδιών τους με την ίδια σοβαρότητα που δείχνουν τα παιδιά τους όταν ζωγραφίζουν, διότι όσο ενδεικτικές κι αν φαίνονται εκ πρώτης όψεως οι ζωγραφιές των παιδιών δίνουν μία μόνο εικόνα του εσωτερικού τους κόσμου. Η εικόνα αυτή πρέπει να διασταυρωθεί με περισσότερες παρατηρήσεις και πληροφορίες, τις οποίες θα μας τις δώσει κατά βάση το παιδί, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος κάποιων λανθασμένων συμπερασμάτων.